Boswachter Mark Kras werkt in Nationaal Park Hollandse Duinen voor Staatsbosbeheer en blogt voor Toeractief. In deze blog vertelt hij dat je met je oren open de lentenatuur kan horen.
Met de ingang van de zomertijd ben ik altijd even van slag. Ik slaap vooral onrustig omdat ik bang ben dat ik me verslaap. Dus word ik een aantal keer per nacht wakker en check ik de wekker. Bij de aangegeven tijd moet ik dan ook nog even een uur optellen. Ik heb de tijd nog niet genomen om de klok vooruit te zetten. Al met al ben ik daardoor zó wakker dat de geluiden van de beginnende ochtend tot me doordringen.
Al een paar weken voert de merelman de boventoon en nu hoor ik hem ook in de vroege ochtend. Luid zingt hij vanaf zijn verschillende zangposten rond ons huis. Als ik goed luister kan ik inschatten op welke post hij nu zit. Hij heeft zijn broedgebied al flink afgebakend. De winnaar van de, door Vroege Vogels radio in 2009 gehouden, verkiezing tot beste zanger van Nederland heeft geen idioot pakje aan, maar is voor iedere Nederlander goed herkenbaar en volgens mij eerder de populairste zangvogel. De mooiste zang barst namelijk wat mij betreft pas in mei los. En dan in het bijzonder in Nationaal Park Hollandse Duinen, waar de hoogste dichtheden van deze vogel te vinden zijn. Dan komt namelijk de nachtegaal het land binnen.
Dag en nacht
Mijn gedachten dwalen af naar andere zangers. Nachtegalen leven een groot deel van het jaar in Afrika en komen naar Nederland om te broeden. Met een paar duizend kilometer vliegen in de vleugels, is voor deze vogels de eerste zorg: energie opdoen en broedgebied veiligstellen. Devies is dus zingen en eten, eten en zingen. Gaal komt van het oud-Germaanse woord voor galmend zingen. En dat nacht slaat op het feit dat de nachtegaal ook ’s nachts zingt. In de duinen is deze zanger met zijn uiterst gevarieerde lied ook overdag goed te horen; als je er oor voor hebt. Op het pad blijven is dan wel het advies, want zoals veel dieren is een nachtegaal gewend aan voorspelbaar gedrag van mensen en honden. Ze raken verstoord als er door de kraamkamer wordt gestruind.
Om het hardst
Intussen is de merel aan een rustpauze toe en hoor ik de pimpelmees zijn fietspomp liedje aanheffen. Pimpelmezen hebben wel 20 soorten liedjes/ geluiden op hun repertoire. Onderzoek heeft uitgewezen dat ze hun zang zelfs aanpassen aan hun omgeving. In de stad zingen ze beduidend harder en hoger dan in bosrijke omgevingen. Er zijn vogels die meer inzetten op het volume. De winterkoning, bijvoorbeeld, begint knalhard en kabbelt dan gevarieerd voort. Een ongelooflijk luid geluid voor zo’n klein vogeltje. Tegenwoordig is er een vogel die hem in explosiviteit overstemd. Sinds een aantal jaar is de Cetti’s zanger aan een opmars naar het noorden begonnen en nu in heel wat rietlanden in Nederland een niet te missen geluidsbom. Onmiskenbaar als je de naam van de vogel weet.
Wie ben ik?
Verder denkend over bijzondere zang. Sommige vogels maken het op naam brengen wel heel makkelijk. Denk maar aan de tjiftjaf en de koekoek. Maar voor wie goed luistert; ook de kievit en de grutto roepen hun eigen naam. De officiële naam voor een vogel die zijn eigen naam roept is een onomatopee.
Terug naar wat ik hoor in mijn tuin… Ik hoor nu ook de mussen tjilpen. Geen gezelliger gekeuvel als het geluid van deze koloniebroeder bij uitstek. Nu mensen hun tuinen weer wat groener maken en beton en tegels verwijderen, ontstaat er weer ruimte voor deze cultuurvolger. Dat groener maken scheelt trouwens ook in de hitte, die in de zomer wordt vast gehouden in de stad.
Ongezien gelach
Uiteindelijk moet ik uit bed en begint de werkdag. Die ochtend waarop ik zo lag te mijmeren over vogelzang ging ik op bezoek bij een basisschool in Den Haag. Daar werd ik flink verrast door het geluid van een vogel. Terwijl ik met de kinderen sprak over hoe ze op school het beste konden samenleven met de vos die een hol had op hun schoolplein, werd ik glashard uitgelachen. Door een vogel nog wel. Over het schoolplein schalde de lach van de groene specht. Na een half uurtje bedenken hoe handig om te gaan met een vos in de stad en rond school, vroeg ik de kinderen of ze nog wisten wie er aan het begin zo hard had gelachen. De groene specht had duidelijk een onuitwisbare indruk gemaakt. Maar zich laten zien. Dat deed hij dan weer niet.
Oren open en genieten
Met je oren open door de natuur gaan is geweldig. Of het nu in de vroege ochtend vanuit je bed is, staand op een overvol schoolplein of in mei in de duinen van Nationaal Park Hollandse Duinen. Overal is lentenatuur volop te horen als je je oren de kost geeft. Extra leuk aan luisteren is als je het gezang ook kunt koppen aan de juiste vogel. Dat is nog niet zo gemakkelijk, maar met behulp van wat apps op je telefoon heb je al snel de meest voorkomende soorten onder de knie. Voor de iPhone is er de app Tjilp! Deze app heeft zelfs een quiz waarmee je kunt oefenen. Een mooie, complete app voor Android en iPhone is Bird Sounds Europe.
Boswachter Mark Kras is op Twitter en Instagram te volgen als @boswachtermark en hij schrijft regelmatig blogs op www.boswachtersblog.nl en www.natuurfotografie.nl
