Wie vogels wil spotten kan maar beter zijn oren de kost geven. Een jaar of acht geleden fietste ik met mijn jongste dochter achterop naar de binnenstad. Het was lente en ik wilde met haar volop genieten van de vogels die overal aan het zingen waren. De eerste kilometers wees ik steeds naar links of naar rechts en riep welke naam er hoorde bij de zang die uit boom of struik klonk. De heggenmus, luister, een kort rommelig liedje. De koolmees. Hoor je de fietspomp gaan? Daar het getjilp van de …? De eerste tijd kwam er geen antwoord maar al snel hoefde ik maar de te wijzen of er klonk vanachter mijn rug. Daar pap een merel, en achter ons een heggenmus en dat is de koolmees. Maar die, die weet ik niet. Het lijkt wel of hij ons uitlacht. De groene specht antwoordde ik. Maar soms moest ook ik het antwoord schuldig blijven. Samen zochten we dan in Petersons vogelgids naar het plaatje en probeerden wijs te worden uit de omschrijvingen van de geluiden.
Een koolmees heeft meer dan 20 liedjes en roepjes. Toch is zijn zang meestal goed te herkennen – foto Mark Kras
Geen top
Ik ken boswachters en heel wat vrijwilligers die de naam van de vogel kunnen noemen op basis van het kleinste knerpje. Dat lukt mij zeker niet. Mijn collega Casper heb ik ooit een voor mij ongehoord knerpje horen benoemen van een dwaalgast die even later op allerlei appgroepen rond ging omdat hij in een bosje was geland. Het was een bosgors. Ik heb het dier nooit gehoord en zelfs ook niet gezien. Een vrijwilliger stapte ooit uit mijn auto, hield zijn hoofd eens scheef en zei zonder blinken of blozen ‘regenwulp’. Daarna liep hij door alsof het de gewoonste zaak van de wereld was. Ik zelf had op dat moment nog nooit een regenwulp gezien. En het duurde nog jaren voor ik er een op de Brouwersdam zag.
Regenwulp wiens melancholieke roep ik nog steeds niet heb gehoord op de Brouwersdam – foto Mark Kras
Alle begin begint dichtbij huis
Wie vogels wil spotten moet zijn oren de kost geven. Vogels laten zich meestal eerst horen en dan pas zien. Grappig daarbij is dat het in een natuurgebied op de vroege ochtend in eerste instantie ondoenlijk lijkt om verschillende vogels te herkennen tussen alles wat er te horen is. Wat daarbij helpt is om eerst algemene vogels dichtbij huis te leren kennen. Huismus, koolmees en merel zijn goed uit elkaar te houden. Voor mijn dochter heb ik eens een app gedownload waarbij je zelfs een quiz kon samenstellen van vogels in je buurt (Tjilp!). Zelf heb ik daar ook veel aan gehad.
Verder van huis
Maar als ik in het veld liep, raakte ik altijd nog in de war. Een koolmees heeft zomaar twintig verschillende geluiden tot zijn beschikking. De fitis zingt mooi maar buiten het broedseizoen beperkt hij zich tot een klein herhaald contactroepje. Laat staan als je op vakantie in het buitenland komt. Eerder al kon je met de app Obsidentify soorten identificeren aan hun uiterlijk.
Fitis’ zang daalt altijd op het einde alsof het morgen minder wordt (quote vrij naar Nico de Haan) – foto Mark Kras
Onlangs op vogeltripje in Spanje. Na een mooie autorit was ik aangekomen bij goede vrienden die er in een prachtig huisje inclusief olijfbomen wonen. Al snel vonden we een kevertje op de keukenvloer. Obsidentify wist ons te vertellen dat het een rouwende gouden tor was. Dat rouwende zorgde gelijk voor consternatie want nader onderzoek wees uit dat het dier als larve zich te goed doet aan wortels van de olijfboom en in volwassen stadium aan de bloesem. Gelukkig bleek het plaagdier wel met heel veel te moeten zijn om de bomen echt schade te doen.
Kevertjes zoals deze rouwende gouden tor zijn in close-up zijn net kleine sieraden – fot0 Mark Kras
Digitale herkenning
Maar goed, de reis had geen kevers als doel maar vogels. Op deze vogeltrip in het buitenland gebruikte ik voor het eerst BirdNet. Dag na dag stonden we vroeg op en bezochten prachtige natuurgebieden. Kijkers mee, camera mee én telefoon want daarop werd de lijst bijgehouden. Op een ochtend stonden we bij een met struweel overwoekerde ruïne. Uit het struikgewas klonk een snel onnavolgbaar liedje. Maar de vogel liet zit niet zien. Gelukkig is er tegenwoordig een app die daarbij een uitkomst biedt. The Cornelllab heeft de app BirdNET ontwikkeld. Die app neemt geluid op en weet op wonderlijke wijze vogelzang te determineren. Dus de telefoon uit de zak en de app aangeslingerd. Na enkele pogingen had ik een mooie zangstrofe van de mysterieuze vogel te pakken. Een druk op de knop leverde met honderd procent zekerheid de orpheusspotvogel op.
Daar was hij ineens, de orpheusspotvogel – foto Mark Kras
Samen genieten en beschouwen
Een soort die ik van mijn leven nog nooit had waargenomen, maar de naam orpheus is een naam die me al vele malen was opgevallen. De prachtige Griekse tragedie van Orpheus, waarbij de getalenteerde zanger vergeefs zijn geliefde uit het rijk der doden tracht te leiden met zijn zang, had ik in mijn jeugd met brok in mijn keel gelezen. Een tragedie waar ik met mijn dochter in de auto naar Spanje nog over filosofeerde. Zou Eurydice werkelijk na al die tijd nog terug hebben willen keren uit het dodenrijk? En nu plots klonk uit het struikgewas een vogel die naar de zanger was vernoemd. Of zou het moeten zijn: spottend naar de tragiek van de Griekse zanger vernoemd. Na het verlies van zijn Eurydice moest hij niets meer van vrouwen weten. Dat nam zulke vormen aan dat hij het mikpunt werd van de hoon van vrouwelijke mensen, goden en nimfen. En terwijl ik zo stond te denken over de vogel en zijn zang en de Griekse mythologie kroop het vogeltje plots in een kale tak. En nog mooier vloog hij naar het restant van eenmuur. Als een volleerd fotomodel poseerde hij in het zonnetje. Lonkend naar een partner voor het komend broedseizoen en een buitenkansje voor een prachtige foto.
Op zoek naar zijn Eurydice – foto Mark Kras
De wereld is flink veranderd sinds de dagen dat ik met mijn dochter achterop uit fietsen ging op zoek naar vogels. Determineren kan nu met allerlei moderne spullen. Fotograferen gaat met digitale snelheid. Gelukkig veranderen andere dingen niet. Het genieten van buiten, van vogels en van samen mijmeren over die prachtige wereld met reisgenoten.
Mark’s Vogeltips
- Obsidentify voor het op naam brengen van Europese planten en dieren via foto’s.
- BirdNET voor het op naam brengen van vogels wereldwijd door geluid op te nemen.
- TJILP! Een leuke vogelgeluiden app met een quiz om je te oefenen in verschillend Europese vogelgeluiden. Helaas alleen voor iOS.
