Steekt het hert de weg over, of doorkruist de weg zijn leefgebied? Staat de reegeit binnen of buiten het hek? In deze column hinkt Haagse boswachter Mark Kras op twee gedachtes – van een trotse vader die zijn dochter autorijlessen ziet nemen, en van een bevlogen boswachter die zich verantwoordelijk voelt voor het welzijn van de kwetsbare natuur. Of gaan die twee misschien toch samen?
Mijn jongste dochter is onlangs begonnen met rijlessen. Auto leren rijden is geen sinecure en leidt misschien wel tot het meest spannende examen dat je kunt afleggen. Vraag iemand naar zijn of haar rijexamen en er volgt altijd een geanimeerd verhaal over ingrepen, ellendige pech, dom geluk en de willekeur van examinatoren. Het besturen van een auto is geen eenvoudige taak. Een examen wordt door zoveel omstandigheden beïnvloed dat je eigenlijk nooit weet hoe je het eraf zal brengen. Na iedere rijles komt mijn dochter dan ook met enerverende verhalen thuis. En terwijl zij langzaam het autorijden onder de knie krijgt, lees ik het boekje Het recht van de snelste van Thalia Verkade.
Jonge vos kijkt de wereld in. Hoe zal hij/zij omgaan met de verkeersdrukte rond het Haagse Bos? Foto: Mark Kras
Zorg voor de impact op een ander
Het recht van de snelste gaat vooral over het beslag dat onze auto-infrastructuur op de openbare ruimte legt en de technocratische keuze om vooral gebruikers te scheiden vanwege de veiligheid zonder oog te hebben voor de individuele inzichten van deelnemers aan het verkeer. In dit lezenswaardige boekje kom ik ook een bijzonder intrigerende basisredenatie binnen ons verkeersrecht tegen; het aansprakelijkheidsrecht. Dit gaat uit van het principe dat je als je gebruik maakt van een voertuig dat potentieel schade doet aan een ander je ook de verantwoordelijkheid op je neemt voor de veiligheid van de ander. Een gedachte die in 1924 door de liberaal Van Sasse van Ysselt is geformuleerd en die in de jaren daarna steeds sterker in ons recht post heeft gevat. Een gedachte die me als boswachter aanspreekt en al weken in mijn hoofd speelt: hoe meer impact je hebt op een ander hoe meer je hier op aan te spreken bent.
Soms is het geen goed idee: van het padje af. Foto: Laurie-Karine van Dam
Zorg voor natuur
Op de website van De Correspondent bij het boek van Thalia Verkade wordt dit voorbeeld gebruikt: Is het een hert dat een weg oversteekt, óf loopt de weg door het leefgebied van het hert? Als je de aandacht van een boswachter wilt trekken, is dit natuurlijk dé manier. Vaak krijg ik mails waarin mensen Staatsbosbeheer of een andere natuurbeheerder beschouwen als eigenaar van herten.
‘Beste boswachter, Ik mail. Ik zag onlangs een ree dat aan de verkeerde kant van het hek liep?’
‘Boswachter, laatst zag ik een klein hert in onze tuin. Ik denk dat hij uit uw gebied ontsnapt is.’
‘Geachte boswachter, onlangs zag ik een klein hert in het Haagse Bos. Dit kan toch niet de bedoeling zijn. Zeker gezien al die drukke wegen rond en door het bos.’
Staat de reegeit binnen of buiten het hek? Is dat hek er wel voor het ree? Foto: Mark Kras
Zorg van mensen voor dieren
Nu zijn wij als natuurbeheerder net zo min eigenaar van de reeën als van mussen, mezen en muggen die in, maar ook vooral buiten, onze gebieden leven. We zijn ook niet verantwoordelijk voor hun gedrag, maar als mens voel ik wel een verantwoordelijkheid voor hun welzijn. Dat ik daar niet alleen in ben, blijkt wel uit de vele mensen die hun zorg uiten bij boswachters, de aandacht in de media voor dieren in onfortuinlijke situaties en de steun die organisaties zoals de Dierenambulance krijgen.
De wilde huismus op onze voedersilo Foto: Mark Kras
Zorg, een verantwoordelijkheid of zelfs aansprakelijkheid?
Voor het voortbestaan van soorten is er wel een vastgelegde verantwoordelijkheid voor natuurbeheerders. Dat ligt besloten in de zorg die we dragen voor het in stand houden en verbeteren van hun leefgebied. Maar zodra een dier de grens van het natuurgebied overgaat omdat zijn leefgebied domweg geen menselijke grenzen kent, dan komt wat mij betreft die basisgedachte uit onze verkeerswetgeving in beeld, de aansprakelijkheidsgedachte.
De sterkere draagt zorg voor de kwetsbaardere. En wat mij betreft niet door mensen te scheiden van natuur in ontoegankelijke reservaten, maar door als mensen verantwoordelijkheid te nemen voor de kwetsbaardere mede-aardbewoner.
Sinds 1938 ligt in het eeuwenoude natuurgebied Haagse Bos een verbrede Laan van NOI.
Bron: Staatsbosbeheer
Onze afstand tot het ree op de weg in zijn leefgebied
Een hert of ree heeft niet om een weg gevraagd. Het dier heeft ook geen profijt van de weg die wij mensen in zijn leefgebied hebben aangelegd. Over de weg razen nu bestuurders met voertuigen die wel een gevaar vormen voor zijn veiligheid. Het is dan aan degene die de meeste impact heeft om zich rekenschap te geven van de kwetsbaarheid van wat hij of zij tegen kan komen.
Oog in oog met een edelhert op de Haagse Koekamp. Foto: Mark Kras
De rauwe werkelijkheid
Het vergroten van het bewustzijn bij mensen dat zij samenleven met vele dieren en planten is van groot belang voor die aansprakelijkheidsgedachte. En voor wie niet weet dat er herten en reeën leven in het bos, ook in het Haagse Bos en in de Zuid-Hollandse duinen, er staan duidelijke verkeersborden; overstekend wild. Maar zo’n stalen bord is een afstandelijk signaal. Pas als het damhert plots voor je opduikt ontdek je dat het een levend wezen is dat net als jij schrikt van het gevaar. Als de vossenmoeder met een rauwe kreet onder de wielen van de auto verdwijnt, en als de reegeit na meters meegesleurd te zijn sterft op het asfalt, is er geen afstand meer. Na uitstappen is er geen plaatje meer op een stalen bord. Maar dooft levenslicht uit terwijl je neerknielt bij een moederdier. Het gebeurt vele malen per jaar en meestal als we vergeten dat we deze wereld met velen delen.
Aangereden reegeit.
Bron: Gemeente Den Haag
Ver vooruitkijken en anticiperen
Mijn dochter bouwt haar vaardigheden langzaam op. Ze leert sturen en haar plek op de weg te houden, leert schakelen en zo zuinig mogelijk te rijden. Leert met de beperkte middelen van de auto haar voornemens duidelijk te maken door haar knipperlichten te gebruiken. En verder voor zich uit te kijken om te anticiperen op de andere weggebruikers. Wat zou het mooi zijn als ze ook de omgeving meeneemt tijdens het rijden; ziet dat ze een school nadert of door een bos vol leven rijdt. Plekken waar je andere, vaak kwetsbaardere, levende wezens tegen kan komen. In ieder geval heeft zij op de Haagse Koekamp herten in de ogen gekeken en heeft ze op een Grote Vijf safari oog in oog gestaan met wilde dieren.
Op zoek naar reeën en damherten tijdens de Grote Vijf in NP Hollands Duinen. Foto: Mark Kras
Wordt mijn dochter een goede bestuurder? Ik hoop het. Van bestuurders mag je verwachten dat ze vooruitzien en dat ze anticiperen op de toekomst. Niet alleen die van mensen maar ook van natuur. En dat is geen sinecure. We zijn immers onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Als we vol gas met maar één doel voor ogen vooruit snellen, weten we zeker dat kwetsbaren daar de dupe van zijn. Die liberaal Alexander Van Sasse van Ysselt had het goed gezien. En ook al is dat bijna honderd jaar geleden, het blijft een inspirerende gedachte.
Tips van Mark Kras
- Ga eens op excursie naar de Grote Vijf
- Lees het boek: Het recht van de snelste
- Het hele oeuvre van Frans de Waal is een aanbeveling
